Samen Beslissen interview met Ruth Wobma

Wat betekent “Samen Beslissen” voor jou?
‘Samen beslissen is voor mij dat je op gelijkwaardig niveau met elkaar kan praten, van mens tot mens. Het is natuurlijk niet zo dat je allebei dezelfde kennis en ervaring hebt, maar je brengt als revalidant en therapeut beiden je eigen expertise in. Het is belangrijk dat je continu in gesprek blijft en kennis en inzichten uitwisselt zodat de revalidant zelf weloverwogen beslissingen kan nemen tijdens het behandeltraject. In mijn beleving blijf je bij samen beslissen uit de “hiërarchische verhouding zorgverlener-hulpvrager”.

Dat is dus (nog) niet vanzelfsprekend?
‘Het kan een behoorlijke uitdaging zijn, omdat je in een revalidatietraject met vaste kaders werkt: een DBC (diagnose-behandelcombinatie), zo snel als mogelijk met ontslag naar huis, een vast revalidatieprogramma etc. Die vaste kaders geven niet altijd de ruimte die nodig is om samen te beslissen met de revalidant, maar het is wel leuk om te zoeken naar mogelijkheden om toch steeds de revalidant te betrekken bij alle stappen, keuzes, etc. Ik vind het heel inspirerend om verhalen te horen van revalidatiecentra in Breda en Friesland waarbij ze “Revalideren is Leren” als uitgangspunt hebben. De revalidant is dan zelf “in the lead” voor het kiezen van welke therapieën hij/zij wil volgen, onder begeleiding van een revalidatiecoach. En in een ander revalidatiecentrum is de revalidant aanwezig bij de teambespreking. Dat zijn voorbeelden dat er uit “de comfortzone” wordt getreden van zorgverlener-hulpvrager en je veel meer samen met de revalidant in een proces zit.

“Nothing about us, without us”

Dat vind ik een mooie zin die vaak wordt gebruikt om de rechten voor mensen met een beperking te benadrukken. Als je met die zin in gedachte kijkt naar wat we in de revalidatie aanbieden, voel je eigenlijk direct al dat er een spanningsveld is. Een gebied waar we liever (nog) niet samen willen beslissen. Die spanning is volgens mij de plek waar dingen nog verbeterd kunnen worden.’

Hoe was het toen je begon met werken? Wat is er de afgelopen jaren veranderd?
‘Ik ben opgeleid als ergotherapeut en heb geleerd dat het belangrijk is om altijd vanuit de cliënt te redeneren: die persoon staat centraal. Het leuke van ergotherapie is de holistische kijk. Als iemand met een hulpvraag of probleem komt, dan kijk je samen wat de context is waarin iemand functioneert. Naar wat iemand belangrijk vindt of drijft. Je probeert een zo compleet mogelijk beeld te krijgen zodat je weet dat als je tot een advies, oplossing en/of hulpmiddel komt, het ook echt past.

Daar sta ik nog steeds helemaal achter en ik dacht ook altijd ik dat heel cliëntgericht bezig was, maar er is inmiddels veel veranderd. Voornamelijk doordat ik me meer ben gaan verdiepen in ervaringsdeskundigheid. Ik ben me daardoor veel meer gaan realiseren hoe belangrijk het perspectief van de cliënt is en wat het voor meerwaarde heeft als je gelijkwaardig het contact insteekt. Eigenlijk is vooral mijn houding veranderd. Als mens sta ik nu veel meer naast de revalidant en zoek ik echt de samenwerking. En probeer ik de revalidant te inspireren om zelf na te denken en zelf -of samen- tot de beste oplossingen te komen.

Van die expert-cliënt verhouding zou ik graag helemaal af willen, maar daarin ben ik nog steeds heel erg aan het leren.’

Hoe ervaar je dat nu, in de praktijk?
‘Ik merk dat het echt tijd kost om een andere manier van denken aan te nemen. Juist ook omdat het wel eens voelt alsof je tegen de stroom van het “algemene zorgsysteem” inzwemt. En dat als je de “spanning” opzoekt om meer samen te werken met de cliënt, het niet altijd comfortabel is. Maar wel super leerzaam.

Recent heb ik nog een nieuwe manier van werken geleerd vanuit de "Solution Focused Therapy" waarbij je veel meer samen met de revalidant redeneert vanuit zijn/haar kracht: waar ben je goed in, wat zijn je sterke kanten, wat heeft al eens voor je gewerkt etc.

De gesprekstechniek is er steeds op gericht om de revalidant “aan” te zetten. De basis is dat je mensen stappen laat zetten vanuit wat al eerder voor ze heeft gewerkt. Ze bedenken dan zelf hoe ze het eerstvolgende probleem/de eerstvolgende stap gaan aanpakken met wat ze al kunnen/weten. Daarmee wordt hun zelfeffectiviteit enorm vergroot, waarmee ze ook veel meer in staat zijn eigen regie te nemen. En dat lijkt me een zeer goede basis voor samen beslissen!’

Hartelijk dank voor jouw verhaal en bijdrage aan “Samen Beslissen”. Aan wie zou je graag het stokje willen doorgeven en waarom?

‘Een heel belangrijke ontwikkeling bij Reade is dat we ca. 10 jaar geleden ervaringsdeskundigen zijn gaan inzetten tijdens de revalidatie. Zij zijn een belangrijke partner in het samen beslissen en kunnen als “tolk” fungeren tussen de revalidant en behandelaar/arts. En dat werkt heel goed. In recent onderzoek is bijvoorbeeld naar voren gekomen dat mensen met NAH graag een ervaringsdeskundige bij hun gesprekken met de arts zouden willen omdat ze verwachten dat hun behoeften dan veel duidelijker overgebracht kunnen worden. De tolkfunctie van de ervaringsdeskundige is ook weer een mooi middel om samen beslissen beter mogelijk te maken. Ik zou graag zien dat we in deze campagne hun rol ook wat meer naar voren kunnen brengen.’